Κροπότκιν

Σαν σήμερα, στις 9 Δεκεμβρίου του 1842, γεννήθηκε ο Πιοτρ Κροπότκιν, από τους σημαντικότερους θεωρητικούς του αναρχικού κινήματος.

Πατέρας του ο πρίγκιπας Αλεξέι Πέτροβιτς Κροπότκιν, αξιωματικός του στρατού του Τσάρου, και μητέρα του η Αικατερίνα Νικολάεβνα Σουλίμα, κόρη στρατηγού με φιλελεύθερες ιδέες για την εποχή της, την οποία όμως ο Κροπότκιν θα χάσει σε νεαρή ηλικία. Ο θάνατός της θα την επηρεάσει καθώς ο πατέρας του θα ξαναπαντρευτεί μία αυταρχική γυναίκα και οι σχέσεις τους θα κλονιστούν. Ακολουθώντας την πορεία που ο πατέρας του χάραξε για κείνον, σε ηλικία 15 ετών θα βρεθεί στην επίλεκτη στρατιωτική σχολή, το Σώμα των Πριγκίπων.

Θα επιλέξει να μην υποταχτεί σε κάτι που δεν τον εκφράζει. Διαβάζει πολύ και επιδίδεται στην έκδοση μίας εφημερίδας. Αποφοιτώντας από τη σχολή θα ζητήσει να μετατεθεί σε σύνταγμα της Σιβηρίας. Τα πέντε χρόνια που θα παραμείνει εκεί αφιερώνεται σε γεωγραφικές έρευνες και μελέτες. Όταν θα του προταθεί η θέση του Γραμματέα της Γεωγραφικής Υπηρεσίας, θα αρνηθεί. Το ίδιο θα κάνει και αργότερα. Θα απαρνηθεί όσους τίτλους του προτάθηκαν θέλοντας να αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για την κοινωνική δικαιοσύνη. Κι αυτό θα είναι η αρχή της αναρχικής πορείας του.

Προκειμένου να μελετήσει το εργατικό κίνημα θα ταξιδέψει στην Ευρώπη. Πρώτη του στάση η Ελβετία και η Πρώτη Διεθνής της οποίας θα γίνει μέλος. Επόμενο βήμα η μύηση στον σοσιαλισμό, μέσω βιβλίων απαγορευμένων στη Ρωσία και επαφών του με σοσιαλιστές ηγέτες. Μέσα από την αναζήτηση θα καταλήξει στη δική του επιλογή. Τον κόσμο του αναρχισμού. Θα οδηγηθεί πίσω στη Ρωσία όπου και θα γίνει ενεργό μέλος μίας επαναστατικής ομάδας, των Τσαϊκόφσκι (μεγαλοαστοί και αριστοκράτες νέοι που μάθαιναν ανάγνωση, γραφή και ιστορία στον αμόρφωτο πληθυσμό), αρχίζοντας παράλληλα να αναπτύσσει τις θεωρίες του. Το 1876 θα φυλακιστεί. Μετά από δύο χρόνια θα καταφέρει να αποδράσει και θα ζήσει στην Ευρώπη, ταξιδεύοντας μεταξύ Ελβετίας, Γαλλίας και Μ. Βρετανίας. Θα ζήσει 40 δημιουργικά χρόνια στα οποία θα γράψει τα σπουδαιότερα έργα του.

Ανάμεσα σε αυτά ο ύμνος του αναρχοκομμουνισμού «The Conquest of Bread» («Η κατάκτηση του ψωμιού»), «Mutual Aid» («Αλληλοβοήθεια»), «Memoirs of a Revolutionist» («Αναμνήσεις ενός επαναστάτη»), «Fields, Factories and Workshops» («Αγροί, εργοστάσια, εργαστήρια»). Στα έργα του είναι διάχυτος ο επηρεασμός του από την Παρισινή Κομούνα που αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο της αναρχοκομουνιστικής θεωρίας του.

Στο «The Conquest of Bread» και το τρίτο κεφάλαιο «Αναρχοκομμουνισμός» ο Κροπότκιν γράφει:

«Κάθε κοινωνία που έχει καταργήσει την ιδιωτική ιδιοκτησία θα αναγκαστεί, υποστηρίζουμε, να οργανωθεί στις γραμμές της Κομουνιστικής Αναρχίας. Η Αναρχία οδηγεί στον Κομουνισμό, και ο Κομουνισμός στην Αναρχία, που είναι και οι δυο τους εκφράσεις της κυρίαρχης τάσης στις σύγχρονες κοινωνίες, της αναζήτησης της ισότητας».

Ως αναρχοκομουνιστής δίνει μεγάλη έμφαση στη δύναμη της λαϊκής μάζας. «Οι κομουνιστικές οργανώσεις δεν μπορεί να αφεθούν να δημιουργηθούν από νομοθετικά σώματα που ονομάζονται κοινοβούλια, δημοτικά ή κοινοτικά συμβούλια. Πρέπει να είναι δουλειά όλων, μια φυσική ανάπτυξη, ένα παράγωγο της εποικοδομητικής μεγαλοφυΐας των μαζών».

Βαθιά αντικαπιταλιστής, τοποθετούσε την απαρχή της κοινωνικής επανάστασης, στην ύπαρξη μίας ευημερούσας εργατικής τάξης που θα είχε θετικά αποτελέσματα στην παραγωγή χωρίς την παρεμβολή καμίας μορφής εξουσίας. Στη θεωρία του αντικαθιστά την ατομική ιδιοκτησία με την ελεύθερη διάθεση όλων των αγαθών και υπηρεσιών, θεωρώντας το σύστημα της καπιταλιστικής παραγωγής εμπόδιο για την πρόοδο και στέκεται απέναντι στο κράτος που την υπηρετεί, απορρίπτοντας τον μηχανισμό της αγοράς και το μισθολογικό σύστημα. Την ίδια ώρα, δεν αποδέχεται τα συστήματα του κολεκτιβισμού.

«Κατά τη γνώμη μας οι κολεκτιβιστές υποπίπτουν σε ένα διπλό σφάλμα στα σχέδιά τους για την αναδόμηση της κοινωνίας. Ενώ κάνουν λόγο για την κατάργηση του καπιταλιστικού συστήματος σκοπεύουν απ την άλλη να διατηρήσουν δύο θεσμούς που αποτελούν καθαυτή τη βάση του συστήματος αυτού και οι οποίοι είναι η Κυβέρνηση των Αντιπροσώπων και το Μισθολογικό Σύστημα» γράφει χαρακτηριστικά.

Σύμφωνα με τον Πιοτρ Κροπότκιν το οικονομικό σύστημα θα πρέπει να βασίζεται στην αρχή: «Από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του» δηλαδή κάθε τι που παράγεται πρέπει να διανέμεται και να ανταλλάσσεται με βάση τις επιταγές της κοινωνίας και τις ανάγκες του καθενός.

Ο Κροπότκιν μετά τη σαραντάχρονη αναζήτηση του θα επιστρέψει στη Ρωσία τον Ιούνιο του 1917, στα 75 χρόνια. Θα γίνει δεκτός με ενθουσιασμό από 60.000 Ρώσους και την προσωρινή επαναστατική Κυβέρνηση του Αλεξάντερ Κερένσκι. Και πάλι δεν θα συμβιβαστεί. Όταν θα του προταθεί η θέση του Υπουργού Παιδείας θα αρνηθεί. Παρότι η στάση του απέναντι στου Μπολσεβίκους υπήρξε κριτική – κάτι που καταμαρτυρούν οι επιστολές του προς τον Λένιν – θα επικεντρώσει τη δράση του εναντίον της αντεπανάστασης και των ξένων στρατών που στάλθηκαν στη Ρωσία.

Δεν άντεξε όμως πολύ. Η χρόνια βρογχίτιδα από την οποία υπέφερε τον γονάτισε καθώς ένα κρυολόγημα θα εξελιχθεί σε πνευμονία. 8 Φεβρουαρίου 1921 πριν προλάβει να τελειώσει το τελευταίο του έργο «Ethics» ο θεωρητικός του αναρχοκομμουνισμού θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο Ντμίτροβ.

Η κηδεία του έγινε στο κοιμητήριο Νοβοντεβίτσι της Μόσχας παρουσία δεκάδων χιλιάδων αναρχικών και μετατράπηκε σε πορεία διαμαρτυρίας κατά των Μπολσεβίκων με την ανοχή του Λένιν που φοβήθηκε γενικευμένα επεισόδια σε περίπτωση απαγόρευσης ή επέμβασης. Η κηδεία του ήταν η τελευταία μαζική συγκέντρωση αναρχικών στη Ρωσία.

Το τελευταίο γράμμα του Πέτρου Κροπότκιν:

Το ακόλουθο γράμμα γράφτηκε απ’ τον Πέτρο Κροπότκιν στο φίλο του, De Reijger, τον Ολλανδό αναρχικό, που τον είχε προσκαλέσει να έρθει να μείνει στο Χάαρλεμ:

“Μόσχα, Ντμιτρόφ,
“23η Δεκέμβρη, 1920.

“Αγαπητέ σύντροφε De Reijger,—τις θερμότερες ευχαριστίες μου για το ευγενικό σου γράμμα του Νοέμβρη, που έχει επιτέλους φθάσει σε μένα. Και οι τρεις μας, η γυναίκα μου, η κόρη μου, κι εγώ, έχουμε αγγιχτεί βαθύτατα από το γράμμα σου και την πρόσκλησή σου. Όμως όπως ίσως γνωρίζεις ήδη από το γράμμα που έστειλα στους συντρόφους του “Συνδικαλιστή του Βερολίνου,” η θέση μας είναι τόσο κακή σήμερo όσο ήτανε τον περασμένο χρόνο. Έχουμε τις ανάγκες της ζωής, και δοσμένου κανείς δε θα μπόρειε να πει πως οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη, είναι μια χρυσή ευκαιρία.

“Η κοινωνική επανάσταση πήρε αθέλητα μια Συγκεντρωτικήκι αυταρχική στροφή στη Ρωσσία. Ακόμα, προβάλλει τη δυνατότητα μετάβασης από την καπιταλιστική κοινωνία στη σοσιαλιστική κοινωνία. Και τούτη η σκέψη σίγουρα θα εμψυχώσει τους Σοσιαλιστές της Δυτικής Ευρώπης στις προσπάθειές των για την ανοικοδόμηση της κοινωνίας βασισμένης πάνω σε αντι-καπιταλιστική ισότητα. Επίσης, πέρα από κάθε αμφιβολία, τα συγκεντρωτικά παραστρατήματα της Ρώσικης Κομμουνιστικής επανάστασης θα βοηθήσουνε τους εργάτες των άλλων χωρών ν’αποφύγουνε ομοιότροπασφάλματα.

“Με αδελφικούς χαιρετισμούς,
“ΠΕΤΡΟΣ ΚΡΟΠΟΤΚΙΝ.

“Y.Γ.–Ζούμε σε μια μικρή πόλη 60 χλμ. στα βόρεια της Μόσχας, πουέχουμε ένα μικρό αγρόκτημα που η γυναίκα μου εργάζεται. Δυστυχώς, δεν είμαι πλέον σε θέση να κάμω σωματική εργασία, έτσι η γυναίκα μου μόνο φροντίζει τα λαχανικά που χρειαζόμαστε για το χειμώνα. Καταγίνομαι σήμερα μ’ ένα μεγάλο έργο, «Ηθική στη Nατουραλιστική βάση.»”

The Communist Review, Mάης 1921, Τ. 1, Αρ. 1.

Μετάφρ. aixmi